Vitamin E
V?tam?n E v?tam?nek bêhn ? bê tam e ku di r?nê zer ? ronahiyê de tê ?areser kirin ku fonksiyonên ant?oks?dan, ant?-kanser, dij-?nflamatuar ? yên din heye. Li gor? avahiya molekulê, ew dikare li du kategoriyan were dabe? kirin: tocopherols ? tocotrienols. Her kategor? li ser bingeha poz?syona met?lê ya li ser zengila kromoforê li ?ar celeban tê dabe? kirin: alpha, beta, gamma ? delta [1-2]. Pêkhateyên bi tokoferolan ve girêday?, wek tocotrienols, dema ku c?hgir c?da ne xwed? ?alakiyek diyar in, lê ?alakiya tokoferolan bi gir?ng? kêm dibe.
Hem tocopherol ? hem j? tocotrienol xwed? bandorên ant?oks?dan ên bihêz in. Ji ber ?alakiya prote?na veguheztina alpha tocopherol (alpha TP) ? prote?na girêdana tocopherol (TBP) di la? de, tocopherol hêsantir ji hêla la? ve tê vegirtin ? bikar an?n. Ji ber vê yekê, alpha tocopherol wek? n??ana sereke ya ?alakiya ant?oks?dan a v?tam?n E di la? de tê hesibandin. Alpha tocopherol, bi formula molekular? ya C29H50O2 ? giraniya molekulê ya 430.5, li ser bingeha ?avkaniya xwe li du celeb têne dabe? kirin: xwezay? ? sentet?k, bi rêzê wek? celeb D ? L-t?p têne destn??an kirin. Alpha tocopherol xwezay? di konformasyona R (RRR) de ye, dema ku alpha tocopherol bi ?êkir? hat? sentezkirin di konformasyona RS de ye (RRR, RSR, RRS, RSS, SRR, SSR, SRS, SSS). Tevhev bi ?alakiya wê ve girêday? ye, ? lêkol?nan d?t ku tenê alpha tocopherol bi 2R an j? zêdetir dikare ji hêla la? ve were bikar an?n ? vegirtin. Ji ber vê yekê, alpha tocopherol xwezay? xwed? nirxa xurekiya bilindtir e ? ji alpha tocopherol bi s?n? sentezkir? ewletir e.