Eritritold?rt uglerodly ?eker alkogoly, poliol ma?galasynyň agzasy, molekulyar agramy bary-yogy 122.12 bolan ak, yssyz kristal. K?plen? gawun, ?etdaly, armut, üzüm we ba?galar yaly dürli miwelerde bolyar, ?erap, piwo we soya sousy yaly fermentlenen iymitlerde hem bolyar. ?ol bir wagtyň ?zünde adam g?z gabaklary, serum we tohum yaly haywanlaryň beden suwuklyklarynda hem bolyar [1] [2]. Eritritol, diňe bir ?eker alkogol ?nümleriniň ajayyp funksiyalaryna eye bolman, eysem pes energiya gymmaty we yokary ?ydamlylyk ayratynlyklaryna eye bolan salkyn tagamly doldurylan biosweetenerdir. Onuň kaloriyasy bary-yogy 0,2 kkal / g, süyjüdiriji h?siyetleri sukrozanyň süyjüdiriji güyjüniň 70% -ini emele getiry?r we süyji we semizlikli adamlar ü?in pes kalorili iymitler ü?in t?sirli we ygtybarly bir madda bolyar [3]. Toksikologiki g?zlegler eritritolyň oňat ?ydamlydygyny we zyyanly t?sirleri ya-da z?herli t?sirleri bermey?ndigini g?rkezdi [2]. Mundan ba?ga-da, iymit bilen iymitleny?n eritritiň 90% -i biohimiki t?sirleri ba?dan ge?irmey?r we üytgemedik g?rnü?de pe?ewde ?ykarylyar, ?eylelik bilen ganyň ?ekerine ya-da insuline t?sir etmey?r [4]. Eritrit, belli bir molekulyar gurlu?y seb?pli antioksidant rol oynap biler [5]. Eritritolyň bu ulanyly? ayratynlyklary azyk birle?iginde, kosmetika we derman senagatynda bu birle?m? bolan gyzyklanmany artdyrdy.

H?zirki wagtda eritrit esasan mikrob fermentasiyasy arkaly ?ndürily?r. Himiki sintez bilen deňe?dirilende, mikrob fermentasiyasy arkaly eritritiň ?nüm?ilik prosesi yum?ak, g?zeg?ilik etmek aňsat we da?ky gur?awyň hapalanmagyny ep-esli azaldyp biler [4]. ?onuň ü?in ?nümiň ulanyly? perspektiwasy giň umytlydyr

Orta süyji: Eritritolyň süyjüligi sukrozanyňkydan birneme pesdir, sukrozanyň süyjüliginiň takmynan 2/3 b?legi. Eritritol arassa süyji duygusy bolan tebigy ya?yl ?nümdir. Beyleki ?ekeriň ornuny tutyanlar - ?eker spirtleri bilen deňe?dirilende, eritrit has m?hüm fiziologiki funksiyalara eyedir [7,8]. Mundan ba?ga-da, eritrit stewiya we momosid yaly yokary güy?li süyjüdirijiler bilen birle?dirilende, yokary güy?li süyjüdirijiler tarapyndan d?rey?n yakymsyz tagamy yapyp biler, erginiň a?gazanyndan we gyjyndyrylmagyny azaldyp, erginiň tekiz tagamyny yokarlandyryp, süyjüligi sakroza yakynla?dyryp biler.

Kaloriki bahasy nola deňdir: eritrotreitol molekulalary gaty az we takmynan 90% adam sarp edenden soň gan aylany?yna girip biler we diňe 10% t?weregi fermentasiya ü?in uglerod ?e?mesi h?kmünde uly i?ege g?nüden-g?ni giry?r. Bedeniň eritritol bilen g?nüden-g?ni metabolizl?p bily?n ferment ulgamy yoklugy seb?pli, eritrit proksimal i?egeden passiw diffuziya arkaly siňdirily?r, i?jeň transport ulgamy bolmadyk k?p molekulaly organiki molekulalara meňze? g?rnü?de, siňdiri? tizligi molekulyar ululygy bilen baglany?yklydyr. Eritritol ownuk molekulyar agramy seb?pli i?ege membranasyndan mannozdan we glyukozadan has ?alt ge?y?r, y?ne bedene siňenden soň siňdirilmey?r we peselmey?r we diňe b?wrek arkaly pe?ewden ?ykyp bily?r [9]. Eritritolyň ?zbolu?ly fiziologiki we metabolik h?siyeti onuň pes kaloriki bahasyny kesgitley?r. Eritritol siňdirili?iniň energiya gymmaty diňe 1 / 10-1 / 20, energiya gymmaty bolsa 0,2-0,4 kJ / g, bu sukrozyň energiyasynyň 5% -den 10% -ine ?enli we ?ekeriň ornuny tutyan spirtleriň iň pes energiyasydyr.

Toolokary ?ydamlylyk we ownuk t?sirleri: Eritritolyň üytge?ik metabolik yoly seb?pli, ulanylandan soň ?eker alkogollarynyň k?püsi b?wrekden ?ykyar we 10% -den hem az b?legi i?ege giry?r. Adam bedeninde eritriti peseltmek ü?in ferment yoklugy seb?pli, adam bedeninde d?wüly?n mukdar gaty azdyr [10]. Saglygy gorayy? ministrligi "2007-nji yyldaky 12-nji belgili" eritritiň kabul edilmegine "islege g?r? go?ulyar", gündelik kabul edi? mukdary 50 grama ?enli bolup biler, i?ge?me we gaz we beyleki t?sirleri yok, a?akdaky tablisanyň üsti bilen adam bedeniniň birn??e ?eker spirtine ?ydamlylygyny deňe?dirip bolar.

Süyji keseline uygunla?ma: okokozawa we ?.m. ] Adam bedeninde eritrit ?al?mak ü?in ferment ulgamynyň yoklugy seb?pli, bedene giry?n eritrit metabolizlenmezden we b?wrek prosesi arkaly ?ykarylman, eritritiň ganyň glyukoza we insulin derejesiniň üytgemegine seb?p bolmak mümkin?iliginiň ??klidigini g?rkezy?r. ?onuň ü?in eritritol y?rite iymitlerde ulanylanda süyji keseli ü?in howpsuzdyr [12,13].

Karies d?l h?siyetler: Honkala we ba?g. ] Eritrit di? plakat kislotasyny azaldyp biljekdigi, tüykülikd?ki we di? tagtasyndaky Streptokokk mutanlarynyň mukdaryny azaldyp biljekdigi seb?pli, di? kariesiniň howpuny azaldyp biler [15]. Mundan ba?ga-da, synaglar eritritolyň kariese gar?y i?jeňliginiň ü? mehanizminiň bardygyny g?rkezdi: 1. Di? kariesiniň ?smegi bilen baglany?ykly esasy bakteriya g?rnü?leriniň ?smegini we kislota ?nüm?iligini azaltmak; 2, umumy streptokokk agyz bakteriyalarynyň di? yüzüne yapy?magyny azaltmak; 3. Organizmlerd?ki di? tagtasynyň agramyny azaltmak [16]. ?onuň ü?in eritrit kariese gar?y h?siyetlere eyedir we agyz saglygy ü?in peydalydyr.