Gündelik durmu?da adamlaryň k?plen? E witamini hakda aydyandyklaryny e?idy?ris.

E witamini ya-da tokoferol diylip hem atlandyrylyan E witamini, witamin ma?galasynyň m?hüm agzasy we g?rü?, hasyllylyk, gan basy?y, beyni we deriniň saglygy ü?in m?hüm iymitdir.

E witaminiň ?e?meleri n?me?

E witaminiyagda er?n witamin we adam bedeni ü?in m?hüm yz elementlerinden biridir.

Bedenimizde E witamini antioksidant bolup, ?yjükleri erkin radikallaryň yetiry?n zyyanyndan goramaga k?mek edip biler.

Erkin radikallar nireden gely?r? Bir tarapdan, iyy?n iymitimiz siňdirilende we siňdirilende we energiya ?wrülende erkin radikallar bilen k?bir birle?meler emele gely?r; Ba?ga bir tarapdan, da?ky gur?awdaky k?bir erkin radikallara, ?ol sanda ?ilimiň tüssesine, howanyň hapalanmagyna we günüň ultramelew?e ??hleleriniň ?ndüry?n erkin radikallaryna du?ar bolyarys.

Mundan ba?ga-da, beden bakteriyalara we wiruslara gar?y g?re?mek ü?in immunitet ulgamyny güy?lendirmek ü?in E witamini iymeli. ?eyle hem gan damarlarynyň daralmagyna k?mek edy?r we ganyň i?erde yygnanmagynyň ?ňüni alyar. Mundan ba?ga-da, ?yjükleriň we k?p m?hüm funksiyalaryň ?zara t?siri E witaminiň ulanylmagyny hem talap edy?r.

E witamini dürli iymitlerde tebigy yagdayda tapylyar we k?bir berkidilen iymitler E witamini bilen hem güy?lendirilip bilner: E witamine bay iymitler a?akdakylardyr:

Bugday mikrob yagy, kanola yagy, günebakar yagy we sogan yagy yaly ?sümlik yaglary E witaminiň m?hüm ?e?mesidir. Zeytun yagy, mekgej?wen yagy, soya yagy hem belli bir mukdarda E witamini bilen üpjün edy?r (nohut, hoz, esasanam badam) we tohumlar (günebakar tohumy yaly) hem g?k ?nümler. Et, süyt ?nümleri we berkidilen d?neler. Mundan ba?ga-da, E witamini k?bir yokumly ertirlik galla ?nümlerine, miwe suwlaryna, margarine we yayradylan souslara we beyleki gaytadan i?lenen iymitlere (?nümiň belligind?ki düzüm sanawynda g?rkezili?i yaly) go?ulyp biler.

E witamini yetmez?iligine kim yykgyn edy?r? N?me zyyan edip bolar?

?

Umuman, sagdyn adamlarda E witamini yetmez?iligi seyrek bolyar we k?p adam iyy?n iymitlerinden E witamini yeterlik bolyar.

E witamini yagda erey?n witamin bolany ü?in, yagda gowy er?p bily?r, ?onuň ü?in k?bir yagly iymitler bilen bir wagtda iymit siňdiri? we siňdirmek ü?in has amatlydyr.

?ol seb?pli yagyň siňdirilmegi ya-da malabsorbsiyasy pes bolan k?bir keseller k?plen? Crohn keseli, kistik fibroz we k?bir seyrek genetiki n?sazlyklar yaly E witaminiň yetmez?iligine seb?p bolyar (beta-lipoproteinemiya we saylama E witamini yetmez?iligi (AVED)).

Mundan ba?ga-da, t?ze doglan ?agalar (esasanam wagtyndan ?ň doglan ?agalar), g?wreli we emdiry?n ayallar we b?bekler E witamini yetmez?iligine has yykgyn edip bilerler.

E witaminiň yetmez?iligi nerw we my?sa zeperlenmegine seb?p bolup biler, bu bolsa ellerd?ki we ayaklardaky duygurlygyň yitmegine, bedeniň hereketine g?zeg?ilikiň yitmegine, my?salaryň gow?aklygyna we g?rü? problemalaryna seb?p bolup biler. Mundan ba?ga-da, E witaminiň yetmez?iligi immunitetiň gow?amagyna seb?p bolup biler. E witamini haysy saglyk meselelerini gowula?dyryp biler?

?

H?zirki g?zlegler E witaminiň k?bir keseller ü?in k?bir peydalarynyň bolup biljekdigini yüze ?ykardy.

1. Sa? d?külmesini gowulandyrmak

2022-nji yylda JAMA Dermatology, sa? d?külmesini bejermekde iymit go?undylarynyň t?sirliligine we howpsuzlygyna syn berdi. Awtorlar b?lekleyin sa? d?küly?n adamlaryň dürli iymitlerden, ?ol sanda mikroelementlerde antioksidantlardan peydalanyp biljekdigini ?ňe süry?rler.

Oksidleyji stres alopekiya areatasynyň, androjenik alopekiyanyň we alopekiya restiniň m?hüm patogenezi hasaplanyar. Selen, karotinoidler, A, C we E witaminleri yaly umumy antioksidantlar k?plen? iymit go?undylaryna go?ulyar, y?ne antioksidantlaryň a?a k?p go?ulmagy sa?yň d?külmegine hem seb?p bolup biler. Ge?irilen g?zleg, sekizinji ayda tokotrienol (E witaminden alnan) alopeziya n?saglarynyň sa?yň mukdaryny ep-esli yokarlandyrandygyny g?rkezdi.

?eyle hem, awtorlar n?saglara iymit go?undylaryny iymegi / kabul etmegi meyille?dirmezden ozal t?wekgel?iliklere we peydalara dü?ünmek ü?in dermatology bilen doly aragatna?yk saklamagy maslahat bery?rler.

E witamini iymitlenmekden d?rey?n sa? d?külmesini hem yeňille?dirip biler we 2024-nji yylda “Cell” theurnalynda ?ap edilen ki?ijik kliniki g?zlegiň netijelerine g?r?, adamlar aralyk agyz beklemek seb?pli sa?yň ?smegini saklap bilerler. E?ne E witamini yaly k?bir antioksidant strategiyalary alsaňyz, agyz beklemek seb?pli sa?yň ?smeginiň ?ňüni alyp bilersiňiz.

2. Süydük keselinden ?lüm howpunyň peselmegi bilen baglany?ykly

?ňki barlagda E witamini go?undylaryny 10 yyl we ondan k?p wagtlap ulanmak bilen ?t haltasyndan ?lüm howpunyň azalmagy arasynda baglany?yk tapyldy.

?eyle-de bolsa, bejergi alyan rak keselleri ü?in E witamini iymit go?undylary we beyleki antioksidantlar himiya bejergisi we radiasiya bilen t?sir edip biljekdigini bellemelidiris. Bu bejergileri alyan hassalar, E witamini ya-da beyleki antioksidant go?undylaryny, esasanam yokary dozalarda kabul etmezden ozal onkolog lukmanyna yüz tutmalydyrlar we dermanlary g?rkezili?i yaly kabul etmelidirler.

3. G?z kesellerinden g?rü? ukybynyň peselmegine gara?ylyar

Agea? bilen baglany?ykly makula degenerasiyasy, ya-da merkezi g?rü?iň yitmegi we katarakt, uly ya?ly adamlarda g?rü?iň yitmeginiň iň k?p yayran seb?pleridir. G?zlegler E witaminiň bu keselleriň ?ňüni almaga k?mek edy?ndigi ya-da yokdugy bilen baglany?ykly d?l, y?ne g?zlegleriň netijesinde ya? bilen baglany?ykly makula degenerasiyasy ü?in yokary t?wekgel?iligi bolan adamlar ü?in beyleki antioksidantlar, sink we mis bilen birlikde k?p mukdarda E witamini bolan go?undylaryň g?rü? ukybynyň peselmegine gara?ylyar.

4. Alsgeymer keseliniň ?sü?ini hayalla?dyryar

K?bir g?zlegler yeňil we orta Alsgeymer keseli bilen kesell?n adamlar ü?in E witamini bejergisiniň keseliň hayal ?smegine k?mek edip biljekdigini g?rkezy?r.

E witamini arkayyn kabul edenimde n?m? üns bermeli?

?

1. Dermanlary az ulanyň

Ordinary?nekey ulularyň iymit go?undylaryny iymeli d?ldigini, E witamini bilen seresap bolmalydygyny bellemelidiris. Amerikanyň Birle?en ?tatlarynyň ?ňüni aly? hyzmatlary toparynyň (USPSTF) 2022-nji yylda Amerikan lukman?ylyk birle?iginiň Journalurnalynda (JAMA) ne?ir edilen maslahat beyanyna g?r?, yürek-damar keselleriniň ya-da düwnük keseliniň ?ňüni almak ü?in beta-karotini ya-da E witamini kabul etmek maslahat berilmey?r. Beta-karotin yokary t?wekgel?ilikli ilatda ?yken rak keseliniň d?remek howpuny yokarlandyryp biler (?ilim ?ekmek ya-da asbest bilen i?lemek), E witaminiň yürek-damar keseli we rak keseliniň ?lümini azaltmakda kliniki peydasy yok.

2. Sidearamaz t?sirlerden ga?a durmak ü?in ygtybarly dozany biliň

E witamini go?undylaryny kabul edeniňizde, g?rkezmelere layyklykda dogry kabul ediň. Degi?li dozalarda E witamini howpsuzdyr (dürli ilat ü?in gündelik kabul edi? ü?in a?akda serediň). Properly?ne dogry kabul edilmese, ba? aylanmagy, yürek bulanma, i?ge?me we i?ege kramplary yaly problemalara seb?p bolup biler.

Mundan ba?ga-da, E witamini yagda erey?r we bedende aňsat yygnanyandygy seb?pli, E witamini k?p mukdarda uzak wagtlap ulanmak zyyanly t?sirleri yokarlandyryp biler; Saglygy pes adamlar ü?in ?lüm howpuny yokarlandyryp biler.

Ge?irilen g?zlegler, uzak m?hletli agyz witamininiň prostata m?ziniň d?remek howpuny yokarlandyryp biljekdigini g?rkezdi. Beyleki g?zlegler, E witamini kabul etmegiň yürek agyry ya-da insult yaly ?ynlakay yürek-damar we serebrowaskulyar keseli bolan adamlarda ?lüm howpuny yokarlandyryp biljekdigini g?rkezy?r.