Aminokislotalar, peptidler, beloklar we fermentler bularyň hemmesi durmu?yň i?inde dürli rol oynayan biomolekulalar, y?ne olar hem yakyn baglany?ykly we ?zara t?sirle?y?rler. Aminokislotalar Aminokislotalar beloklaryň esasy birlikleri bolup, ya?ayy? ulgamlarynda ?r?n m?hüm organiki molekulalardyr. Amin toparyndan (NH2), karboksil toparyndan (COOH) we R toparyndan duryar. Aminokislotalaryň biri-birine peptid baglany?yklary bilen baglany?yan peptid zynjyrynyň gurlu?y. Peptid zynjyrynda bir aminokislotanyň karboksil topary, uglerod-kislorod baglany?ygy arkaly ba?ga bir aminokislotanyň amin toparyna birikdirily?r. Peptid zynjyrynyň iki ujuna n terminaly we C terminaly diyily?r. Peptid zynjyrynyň uzynlygy 100 aminokislotadan ge?ende, polipeptid zynjyry emele gely?r. Polipeptid 2-100 aminokislotalardan, gormonlardan, fermentlerden, antibiotiklerden we ?.m. düzülen peptid zynjyryna degi?lidir, adat?a beloklara garanyňda sintez etmek we üytgetmek aňsat polipeptidlerdir. Beloklar 100-den gowrak aminokislotalardan ybarat we yokary molekulyar agramly peptid zynjyrlarydyr. ?yjüklerde beloklar gurlu? düzüm b?legi h?kmünde ulanylyp bilner. Mundan ba?ga-da, fermentler, gormonlar, fotosintetiki pigmentler we ?.m. beloklardan yasalyar. Fermentler fermentler himiki reaksiyalary ?altla?dyryan katalizatorlardyr. Beloklar ya-da RNK yaly biomolekulalardan yasalan y?ritele?dirilen molekulalar we k?plen? gaty substrat ayratynlygy bar.

Aminokislotalaryň, peptidleriň, beloklaryň we fermentleriň ?sümliklerd?ki roly 1. Aminokislotalar: Aminokislotalar ?sümlikleriň ?smegini we ?smegini gowulandyrmak ü?in iymit ?e?mesi h?kmünde ulanylyp bilner. Aminokislotalary siňdirenden soň ?sümlikler ?sümlik ?yjükleriniň b?lünmegine we dokumalaryň ?smegine k?mek edy?n beloklary, nuklein kislotalary we beyleki biomolekulalary ?alt emele getirip biler. Mundan ba?ga-da ?sümlik guraklygy, duz, pes temperatura we beyleki streslerd?ki aminokislotalar ?sümliklere gar?ylygy gowula?dyryp, ?sümlikleriň ?smegine k?mek edip biler. 2. Polipeptidler: Polipeptidler ?sümlikleriň ?sü?ini sazlayjylaryň m?hüm b?legidir. Peptidler ?yjükli signalyň ge?irilmegine we membrananyň reseptorlary bilen baglany?yk arkaly ?smegine we ?sü?ine t?sir edip biler. Mysal ü?in, polipeptid auksin we polipeptid gormonlary ?sümlikleriň ?smeginde we ?smeginde m?hüm rol oynayar we ?sümlikleriň ?smegine we k?k ?smegine k?mek edip biler. Peptidler ?sümliklerde antioksidant maddalaryň ?ndürilmegine itergi bermek we ?sümlikleriň kesellere we zyyanke?lere gar?y durnuklylygyny yokarlandyrmak yaly ?sümlikleriň immun goragynda m?hüm rol oynap biler.

3. Belok: Belok oba hojalygyny ?sdürip yeti?dirmekde k?p ulanylyar. ?sümlik ?sdürip yeti?dirilende, ?sümlik ?sümligiň siňdirilmegi we ?smegi ü?in d?kün komponenti h?kmünde ulanylyp bilner. Mundan ba?ga-da, k?bir belok gormonlary we auksin ?sümlikleriň ?sü?ini we ?sü?ini kadala?dyrmakda m?hüm rol oynayar. Beloklar biopestisidlerde we gar?ylyk k?peltmekde hem giňden ulanylyar. 4. Fermentler: Fermentler oba hojalygyny ?sdürip yeti?dirmekde-de m?hümdir. Mysal ü?in, k?bir fermentler topragyň hasyllylygyny we suwdan peydalanmagy gowulandyryp biler, bu ?sümlikleriň ?smegine we ?smegine peydalydyr. ?sümlik ?yjük diwarlarynyň gar?ylygyny peseldy?n, mikroorganizmleriň we zyyanly m?r-m?jekleriň ya?amagyny kynla?dyryan gidrolazlar yaly ?sümlikleri goramak we ekin zyyanke?lerine we kesellerine g?zeg?ilik etmek ü?in ulanyp boljak fermentler hem bar.