Professional iymitleni? pudagynda,E witaminigümürtik "nayza" yalydyr. K?püsiwitaminendikler himiki reaksiyalarda koenzim h?kmünde ?yky? edy?r, k?mek?i rol oynayar we E witamini adam saglygyny goramak ü?in ?z güy?li güyji bilen ?zbolu?lydyr. E witamini degi?lidiryagda erey?rwitamin ma?galasy we ?uňa meňze? gurlu?y we biologiki i?jeňligi, esasanam tokoferol we tokotrienol yaly benzodihidropiranyň ?nümidir. Her topar, benzopiranyň halkasyndaky metiliň tapawudyna g?r? jemi 8 g?rnü?e g?r?, α, β, γ we four d?rt g?rnü?e b?lüny?r we bu izomerleriň antioksidant kuwwaty bar. Erkin radikallar, bedeniň aly?-?al?ynda gaty yokary himiki reaktiwligi bolan durnuksyz molekulalaryň synpydyr. Ultramelew?e yagtylyk, da?ky gur?awyň hapalanmagy we beyleki da?arky faktorlar erkin radikallaryň ?ndürilmegine itergi berip biler, mitokondriya hem ?yjükler energiya bilen üpjün etmek ü?in aerob metabolizmasyny yerine yetirenlerinde erkin radikal ?nüm?iliginiň mekanydyr. Artykma? erkin radikallar, ?yjükleriň i?ind?ki lipidler, beloklar we DNK yaly biologiki makromolekulalara hüjüm edy?n oksidleyji stres d?redy?r, oksidleyji zeper yety?r. Kritiki pursatlarda E witamini erkin radikallar bilen reaksiya bermek, erkin radikallary azaltmak, oksidleyji zynjyryň reaksiyasyny kesmek we ?yjükleri goramak ü?in wodorod atomlaryny üpjün etmek ü?in fenolik gidroksil gurlu?yna bil baglayar.

?

E witaminiň yagda erginligi, ?yjük membranalary we lipoproteinler yaly lipidlere bay yerlerde has ileri tutulyar. Bu saytlarda lipidiň peroksidlenmegini berk saklayar. Erkin radikallar poli doygun yaglara hüjüm edenlerindekislotalar, ?yjük membranalaryna we lipoproteinlere zeper yetiry?n lipid peroksidasiya zynjyrynyň d?remegine seb?p bolup, E witamini ba?langy? we ge?i? etaplarynda reaksiyany duruzyp, i?ege, gan, dokumalar we ?yjük membranalarynda lipidleri gorap biler. Cardürek-damar ulgamynda,E witaminiantioksidant t?siri arkaly oksidlenen pes dykyzlykly lipoproteiniň ?nüm?iligini azaldyar, damar endotel ?yjüklerine yetiry?n zyyanyny azaldyar, soň bolsa aterosklerotik plakanyň d?remegine we ?smegine p?sgel bery?r. ?ol bir wagtyň ?zünde, E witamini gan damarlarynyň kadaly dartgynlylygyny we ?eyeligini saklamak ü?in damar süyümli my?sa ?yjükleriniň k?pelmegini we g??megini hem sazlap biler. E witamini bedeniň immunitetini kadala?dyrmakda hem m?hüm rol oynayar. T we B lenfositler yaly immun ?yjükleriniň k?pelmegine we tapawutlanmagyna k?mek edy?r, ?yjükleriň ?zara t?sirini güy?lendiry?r we immun t?sirini güy?lendiry?r. ?ol bir wagtyň ?zünde, immun ?yjük signalynyň ge?irilmegini kadala?dyrmaga gatna?yar, sitokinleriň b?lünip ?ykmagyna we aňladyly?yna t?sir edy?r we immunitetiň t?sirini kadala?dyryar. E witaminiň esasy tebigy ?e?melerine ?sümlik yaglary, hoz, tohum we ya?yl yaprakly g?k ?nümler giry?r. Bu ?e?melerden ?sümlik yaglary, esasan alfa-tokoferol g?rnü?inde E witamini boyun?a iň baydyr. Mundan ba?ga-da, bazarda dürli toparlaryň isleglerine layyk gely?n yum?ak yum?ak, ?eyneli plan?etler we kremler yaly k?p witaminli go?undylar bar. Iymitlendiriji iymit maddalaryna esaslanyp, ulular ü?in maslahat berily?n E witamini günde 15 mg (alfa-tokoferol ekwiwalentinde ?l?ely?r). ?eyle-de bolsa, hakyky g?zleg maglumatlary ulularyň gündelik iymitleri arkaly sarp edy?n E witaminiň orta?a mukdarynyň 10 mg-dan azdygyny g?rkezy?r. K?bir g?zlegler, garramagy gijikdirmek we aň-dü?ünj?niň bozulmagyny gowulandyrmak, her gün 200-800 mg E witamini go?mak yaly k?bir keseller ü?in k?mek?i bejergide belli bir t?sir edip biljekdigini g?rkezdi. Umuman aydanyňda, E witamini howpsuz, y?ne uzak m?hletli yokary kabul etmek (günde 1000 mg-dan gowrak) gan akma t?wekgel?iligi yaly yaramaz t?sirleri artdyryp biler. ?onuň ü?in E witamini go?undylaryny ulananyňyzda, go?undylaryň howpsuzlygyny we rasionallygyny üpjün etmek ü?in hün?rmenleriň maslahatyna eyermek m?hümdir.