Citicoline (cytidine 5-diphosphate choline, CDP-choline) r?t c?n thi?t cho quá trình s?n xu?t phospholipid nh? phosphatidylcholine. Các phan t? này xay d?ng màng t? bào và l?p ph? b?o v? th?n kinh trong c? th? [1]. Citicoline là m?t phan t? ph?c t?p h?n choline th?ng th??ng, ho?c th?m chí là alpha-GPC, nh?ng ?ay là cùng m?t ch?t ???c s?n xu?t t? nhiên trong n?o. ?? tránh nh?m l?n, các nhà khoa h?c quy?t ??nh g?i nó là "citicoline" khi ???c s? d?ng nh? m?t ph??ng pháp ?i?u tr? và "CDP-choline" khi nó ???c s?n xu?t trong c? th? [2]. Sau khi ???c ??a vào c? th?, nó gi?i phóng hai h?p ch?t: cytidine và choline. Sau khi chúng v??t qua hàng rào máu n?o, các t? bào th?n kinh trong n?o s? d?ng chúng ?? t?o ra citicoline và các phospholipid khác [3]. Choline thúc ??y acetylcholine và các ch?t d?n truy?n th?n kinh khác ?? duy trì h? th?n kinh ho?t ??ng tr?n tru. C? th? chuy?n ??i citicoline thành nhi?u h?p ch?t có l?i khác. Do ?ó, citicoline có th? có nhi?u l?i ích h?n và ít tác d?ng ph? h?n choline th?ng th??ng [4,5,3].

Nó ho?t ??ng nh? th? nào

Citicoline làm t?ng s?n xu?t các ch?t d?n truy?n th?n kinh và các kh?i xay d?ng t? bào. Ngoài acetylcholine, nó còn thúc ??y norepinephrine và dopamine trong n?o [4,6]. Nó có th? t?ng c??ng l?u l??ng máu n?o và kích thích ty th? s?n xu?t nhi?u n?ng l??ng h?n [4,5,2]. M?c ?? CDP choline thích h?p b?o v? phosphatidylcholine và sphingomyelin, giúp xay d?ng màng th?n kinh b?o v? g?i là myelin. Citicoline c?ng ?c ch? enzym gay viêm phospholipase A2 và t?ng c??ng ch?t ch?ng oxy hóa(chǎn) chính glutathione [7,8]. Tóm l?i, citicoline ho?t ??ng b?ng cách can b?ng các ch?t d?n truy?n th?n kinh và b?o v? h? th?n kinh kh?i quá trình oxy hóa(chǎn) và t?n th??ng liên quan ??n tu?i tác [9,10,1].

Ngu?n dinh d??ng

C? th? t?ng h?p citicoline t? cytidine và choline. Cách t?t nh?t ?? t?ng m?c citicoline th?ng qua th?c ph?m là tiêu th? ?? ngu?n th?c ph?m cung c?p c? hai. Th?c ph?m giàu choline bao g?m [11,12]: Th?t n?i t?ng (gan) tr?ng gà cá Ng? c?c nguyên h?t Cytidine là m?t nucleoside RNA t?p trung nhi?u nh?t trong th?t (??c bi?t là th?t n?i t?ng); Nó c?ng ???c tìm th?y trong s?a non [13,14]. Các ch?t b? sung citicoline (Cognizin, Somazina) là m?t ngu?n ti?m n?ng khác c?a choline b? sung, ngoài: choline alpha-GPC phosphatidylcholine lecithin

L?i ích s?c kh?e c?a citicoline có th? có giá tr?

1) Nang cao nh?n th?c

Suy gi?m nh?n th?c liên quan ??n tu?i Kh? n?ng nh?n th?c có xu h??ng suy gi?m theo tu?i tác do l?u l??ng máu ??n n?o gi?m ho?c vì nh?ng ly do khác. M?t ?ánh giá c?a 14 th? nghi?m lam sàng ?? k?t lu?n r?ng CDP-choline có th? c?i thi?n trí nh? và hành vi ? nh?ng b?nh nhan suy gi?m nh?n th?c t? nh? ??n trung bình, bao g?m c? nh?ng ng??i có tu?n hoàn n?o kém [9]. D?a trên d? li?u t? h?n 2.800 b?nh nhan cao tu?i, sau khi ???c ?i?u tr? b?ng citicoline, các v?n ?? v? trí nh? ?? bi?n m?t ? 21% b?nh nhan và trí nh? ???c c?i thi?n ? 45% b?nh nhan. Nghiên c?u này kh?ng có ??i ch?ng gi? d??c, vì v?y chúng ta nên xem xét k?t qu? m?t cách th?n tr?ng [18]. Citicoline (1000mg trong 9 tháng) có l?i cho 350 b?nh nhan cao tu?i b? suy gi?m nh?n th?c nh? vì nó có th? [19]: T?ng c??ng màng th?n kinh ?? t?ng m?c norepinephrine và dopamine ?? ng?n ng?a t?n th??ng oxy hóa(chǎn) Trong ba nghiên c?u trên 210 b?nh nhan m?c ch?ng m?t trí nh? và tu?n hoàn n?o kém, CDP-choline ?? c?i thi?n trí nh?, t?c ?? ph?n ?ng và hành vi. Li?u citicoline càng cao (2000mg) thì hi?u qu? càng t?t [20,21,22]. Nhi?u ng??i s? d?ng citicoline ?? c?i thi?n t? duy, t?ng c??ng trí nh? và ng?n ng?a suy gi?m nh?n th?c. H?y cùng xem khoa h?c nói gì v? vai trò c?a nó nh? m?t cau ??... Trong hai th? nghi?m lam sàng trên 135 ng??i l?n kh?e m?nh, citicoline (250-500mg) ?? c?i thi?n s? chú y và s? minh m?n v? tinh th?n [23,24]. M?t th?c u?ng có ch?a caffeine và CDP choline (250 mg) ?? t?ng c??ng hi?u su?t nh?n th?c và gi?m th?i gian ph?n ?ng ? 60 tình nguy?n viên. Caffeine là m?t ch?t kích thích ?? bi?t và nó có th? ?? góp ph?n vào k?t qu? [25]. ? 24 ng??i l?n kh?e m?nh, li?u citicoline cao h?n (500 ho?c 1000mg) ?? c?i thi?n nhi?u d?u hi?u nh?n th?c khác nhau - t?c ?? x? ly, trí nh? làm vi?c và trí nh? b?ng l?i nói, ch?c n?ng ?i?u hành - nh?ng ch? ? nh?ng ng??i có kh? n?ng nh?n th?c kém h?n [26]. Trong cùng m?t nghiên c?u, các ch?t b? sung kh?ng có tác d?ng ??i v?i nh?ng ng??i có hi?u su?t trung bình và th?m chí còn làm suy gi?m nh? kh? n?ng nh?n th?c ? nh?ng ng??i có hi?u su?t cao. [26] L?m d?ng c?n sa làm suy gi?m kh? n?ng nh?n th?c. Trong m?t nghiên c?u v? 19 ng??i hút c?n sa m?n tính, citicoline (2.000 mg m?i ngày trong 8 tu?n) ?? làm gi?m ph?n ?ng b?c ??ng và c?i thi?n hi?u su?t nh?n th?c. T?t c? nh?ng ng??i tham gia ??u mu?n b? thu?c lá và các nhà nghiên c?u cho r?ng tác d?ng c?a citicoline có th? giúp h? ??nh h??ng theo h??ng ?ó [27,28]. Theo nghiên c?u s? b?, citicoline có th? t?ng c??ng s? chú y và s? minh m?n v? tinh th?n, ??c bi?t là ? nh?ng ng??i có kh? n?ng nh?n th?c kém.

2) Ph?c h?i ch?c n?ng sau ??t qu?

Vi?c c?t ngu?n cung c?p máu ??n m?t vùng n?o c? th? có th? gi?t ch?t các t? bào th?n kinh và gay t?n th??ng n?o nghiêm tr?ng. Citicoline có th? giúp t?ng c??ng màng th?n kinh và ng?n ch?n s?n xu?t các g?c t? do [29,30]. Theo phan tích t?ng h?p c?a b?n th? nghi?m lam sàng (h?n 1.300 b?nh nhan), vi?c dùng 2000mg citicoline trong vòng 24 gi? sau khi ??t qu? làm t?ng kh? n?ng ph?c h?i hoàn toàn lên 38% [10]. D? li?u t? h?n 4.000 ng??i s?ng sót sau ??t qu? cho th?y citicoline c?i thi?n k?t qu? và quá trình ph?c h?i sau AIDS; Li?u cao h?n (2000-4000mg) có hi?u qu? h?n. Kh?ng có ??i ch?ng gi? d??c trong nghiên c?u này, vì v?y kh?ng th? ??a ra k?t lu?n ch?c ch?n [31]. Hai nghiên c?u trên h?n 3.000 b?nh nhan kh?ng tìm th?y l?i ích ?áng k? nào c?a CDP-choline ??i v?i ??t qu? c?p tính [32,33]. Thu?c làm tan c?c máu ??ng v?n là l?a ch?n ??u tiên cho ??t qu? c?p tính. Hai ?ánh giá k?t h?p ?? k?t lu?n r?ng citicoline có th? mang l?i l?i ích b? sung ho?c giúp nh?ng b?nh nhan kh?ng th? nh?n ???c ph??ng pháp ?i?u tr? ?a thích c?a h? [34,35]. Vi?c s? d?ng citicoline k?p th?i có th? c?i thi?n quá trình ph?c h?i sau ??t qu?, nh?ng nghiên c?u còn h?n ch?. Thu?c phá c?c máu ??ng v?n là l?a ch?n ??u tiên cho ??t qu? c?p tính.

3) V?n ?? v? th? l?c

Gi?ng nh? b?o v? các day th?n kinh trong n?o và t?y s?ng, citicoline có th? có tác d?ng có l?i t??ng t? ??i v?i day th?n kinh th? giác. Nó có th? ??o ng??c t?n th??ng ? các t? bào th?n kinh v?ng m?c và giúp ?i?u tr? các b?nh v? m?t nh? [1]: B?nh th?n kinh th? giác C??m n??c Nh??c th? C??m n??c T?ng áp l?c m?t và các y?u t? khác có th? làm t?n th??ng day th?n kinh th? giác và d?n ??n c??m n??c, ??i khi d?n ??n mù hoàn toàn [36]. Trong hai th? nghi?m lam sàng trên 80 b?nh nhan c??m n??c, citicoline u?ng trong th?i gian dài ?? ph?c h?i t?n th??ng th?n kinh, c?i thi?n th? l?c và làm ch?m quá trình ti?n tri?n c?a b?nh [37,38]. Thu?c nh? m?t citicoline cho th?y k?t qu? t??ng t? trong hai th? nghi?m lam sàng khác (68 b?nh nhan) [39,40]. Nh??c th?, hay "m?t l??i", x?y ra khi m?t và n?o kh?ng giao ti?p t?t. Nó có th? gay m? m?t ? m?t bên m?t. [41] Trong ba th? nghi?m lam sàng trên 190 tr? em, citicoline u?ng ?? c?i thi?n ph??ng pháp ?i?u tr? nh??c th? tiêu chu?n (mi?ng che m?t) [42,43,44]. Tiêm choline CDP (1000mg m?i ngày) ?? ch?a lành day th?n kinh th? giác và c?i thi?n th? l?c ? 10 ng??i l?n b? nh??c th?. Nghiên c?u có quy m? m?u nh? và thi?u ??i ch?ng gi? d??c, vì v?y k?t qu? còn ?áng ng? [45]. B?nh ly th?n kinh th? giác B?nh ly th?n kinh th? giác là m?t lo?i ch?n th??ng day th?n kinh th? giác khác có th? ?nh h??ng ??n th? l?c. ? 26 b?nh nhan b? b?nh ly th?n kinh th? giác, citicoline (1600mg/ngày trong 2 tháng) ?? c?i thi?n th? l?c b?ng cách ph?c h?i t?n th??ng th?n kinh [46]. B?ng ch?ng kh?ng ?? Kh?ng có b?ng ch?ng lam sàng h?p l? nào h? tr? vi?c s? d?ng citicoline ?? ?i?u tr? b?t k? r?i lo?n nào trong ph?n này. Sau ?ay là tóm t?t các nghiên c?u trên ??ng v?t g?n ?ay, các nghiên c?u d?a trên t? bào ho?c các th? nghi?m lam sàng ch?t l??ng th?p có th? thúc ??y quá trình ?i?u tra sau h?n. Tuy nhiên, b?n kh?ng nên hi?u chúng là h? tr? b?t k? l?i ích s?c kh?e nào.

4) Ch?n th??ng n?o

C?ng th?ng oxy hóa(chǎn), ph?n ?ng t? mi?n d?ch và ??c t? m?i tr??ng có th? gay t?n th??ng t? bào n?o nghiêm tr?ng. Citicoline b?o v? n?o và t?y s?ng kh?i nh?ng c?ng th?ng này b?ng cách b?o v? bao myelin c?a t? bào và t?ng c??ng các ch?t d?n truy?n th?n kinh quan tr?ng. B?nh Alzheimer Trong ba th? nghi?m lam sàng, Citicoline (1000mg m?i ngày trong 1-3 tháng) ?? c?i thi?n các tri?u ch?ng c?a b?nh Alzheimer [47,48,49]: C?i thi?n hi?u su?t tinh th?n kích thích l?u l??ng máu ??n n?o làm gi?m m?c ?? các phan t? gay viêm (histamine và IL1B) Tuy nhiên, vi?c thi?u các bi?n pháp ki?m soát gi? d??c trong c? hai nghiên c?u ?? khi?n k?t qu? tr? nên ?áng ng?. Trong nghiên c?u th? ba, nh?ng b?nh nhan có khuynh h??ng di truy?n m?c b?nh Alzheimer (ng??i mang APOE-e4) ?? có ???c nh?ng l?i ích th?m chí còn l?n h?n. ?ay là m?t phát hi?n quan tr?ng vì ng??i mang APOE-e4 ph?n ?ng khác nhau (và th??ng t? h?n) v?i các bi?n pháp can thi?p khác nhau [48,50]. Citicoline t?ng c??ng hi?u qu? c?a li?u pháp thu?c ??i v?i b?nh Alzheimer và làm ch?m s? ti?n tri?n c?a hai th? nghi?m quan sát (h?n 600 b?nh nhan) [51,52]. ? nh?ng con chu?t m?c b?nh Alzheimer, citicoline b?o v? các day th?n kinh kh?i các ??t bi?n protein và làm gi?m l?u l??ng máu. Do ?ó, nh?ng con chu?t này ít b? suy gi?m nh?n th?c h?n và c?i thi?n trí nh? [53]. Citicoline có th? giúp ?i?u tr? b?nh Alzheimer và c?i thi?n vi?c ch?m sóc tiêu chu?n, nh?ng b?ng ch?ng lam sàng hi?n có còn y?u. B?nh Parkinson S? phá h?y các t? bào th?n kinh dopamine trong b?nh Parkinson gay ra tình tr?ng c?ng c?, run và các tri?u ch?ng khác. ? nh?ng con chu?t m?c b?nh Parkinson, citicoline làm gi?m tình tr?ng c?ng c? b?ng cách t?ng m?c dopamine trong n?o. Nó c?ng làm t?ng hi?u qu? c?a ph??ng pháp ?i?u tr? tiêu chu?n [54,55]. B?nh ?a x? c?ng S? phá h?y do viêm c?a bao myelin c?a day th?n kinh ngoài có th? gay ra b?nh ?a x? c?ng, kèm theo suy gi?m th? ch?t và nh?n th?c nghiêm tr?ng. ? nh?ng ??ng v?t m?c b?nh ?a x? c?ng, các nhà khoa h?c ?? quan sát th?y ti?m n?ng c?a citicoline trong vi?c t?ng c??ng ph?c h?i myelin và ph?i h?p v?n ??ng [56,57].

5) R?i lo?n tam th?n và nghi?n ma túy

Tr?m c?m Trong m?t nghiên c?u trên 50 b?nh nhan, vi?c b? sung citicoline vào thu?c ch?ng tr?m c?m (citalopram) ?? c?i thi?n các tri?u ch?ng tr?m c?m và quá trình ph?c h?i [58]. ? chu?t, CDP-choline làm t?ng m?c norepinephrine, dopamine và serotonin trong các trung tam trí nh?, tam tr?ng và v?n ??ng c?a n?o [59,60]. Ng??i nghi?n methamphetamine và cocaine Citicoline làm gi?m các tri?u ch?ng tr?m c?m ? 60 ng??i nghi?n methamphetamine (meth), nh?ng kh?ng có tác d?ng ??i v?i vi?c s? d?ng ma túy (2000 mg/ngày trong 3 tháng). Trong m?t nghiên c?u khác trên 31 ng??i nghi?n methamphetamine, citicoline ?? b?o v? n?o và làm gi?m vi?c s? d?ng ma túy [61,62]. ? h?n 130 ng??i nghi?n cocaine m?c ch?ng r?i lo?n l??ng c?c, citicoline (500-2.000 mg trong 3 tháng) ?? làm gi?m vi?c s? d?ng ma túy nh?ng kh?ng ?nh h??ng ??n tam tr?ng. Tuy nhiên, trong m?t th? nghi?m trên 20 ng??i s? d?ng cocaine n?ng, nó kh?ng t?o ra tác d?ng nào [63,64,65]. M?t ?ánh giá v? chín th? nghi?m ?? k?t lu?n r?ng citicoline có th? có m?t l?i ích nh? ??i v?i ch?ng nghi?n ch?t, ??c bi?t là cocaine, nh?ng nh?n m?nh ??n nhu c?u có b?ng ch?ng lam sàng m?nh m? h?n [66]. Citicoline t?ng c??ng hi?u qu? c?a ph??ng pháp ?i?u tr? tiêu chu?n ? 66 b?nh nhan m?c ch?ng tam th?n phan li?t. Nó c?i thi?n các tri?u ch?ng ???c g?i là "tiêu c?c" nh? bu?n t? v? m?t c?m xúc, giao ti?p kém và c?ng nh?c. Nh?ng tri?u ch?ng này ??c bi?t khó ?i?u tr? b?ng thu?c th?ng th??ng [67]. ? 24 ng??i l?n kh?e m?nh, CDP-choline t?ng c??ng nh?n th?c b?ng cách kích thích th? th? acetylcholine nicotinic, th??ng ho?t ??ng kém ? b?nh tam th?n phan li?t [26]. Các nghiên c?u s? b? r?t h?a h?n, nh?ng kh?ng có ?? b?ng ch?ng ?? h? tr? vi?c s? d?ng citicoline ?? ?i?u tr? các r?i lo?n tam th?n và nghi?n ma túy.